İŞ AKDİNİN FESHİ VE SONUÇLARI

01-İşçi çıkartılmasında uyulması gereken kurallar

İşyerinde çalışan işçiler ya işverenin isteği doğrultusunda, yada işçinin olumsuz davranışları neticesinde çıkartılır.

A) işçinin haklı veya haksız sebeplerle işten ayrılması

a) Haklı sebepler
İş kanunu 24.maddesi uyarınca işçi; sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve zorlayıcı sebepler dolayısıyla iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir.(Örnek : işçinin işveren veya diğer işçiler tarafından tacize uğraması)
Ancak bu durumda işçinin kıdem tazminatı hakkı saklıdır.

b) Haksız sebepler
İşçi istifasını haklı bir sebebe dayandırmıyorsa bildirim süresi kadar çalışmak veya ücretini ödemek zorundadır. Bu durumda kıdem tazminatı söz konusu olmayıp işveren isterse istifayı bildirim süresini beklemeden kabul edebilir.

B) İşverenin haklı veya haksız sebeplerle işçiyi çıkartması

a)Haklı sebepler
İş kanununun 25.maddesi uyarınca işveren; sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet
kurallarına uymayan haller ve zorlayıcı sebepler dolayısıyla iş sözleşmesini sürenin
bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir.(Örnek: işçinin
içkiye düşkünlüğü nedeniyle işini aksatması, işveren veya işçilere kötü sözler sarf
etmesi)
Bu durumda kıdem tazminatı söz konusu olmayacaktır.

b)Haksız sebepler
İşveren işçiyi haklı bir nedene dayanmadan bir anlık kızgınlıkla işten çıkartmaya kalktığında hem bildirim süresini kullandırmak veya ücretini (İhbar tazminatı) ödemek hem de kıdem tazminatını ödemek durumundadır.
• Bildirim süresi ihbar tazminatı hesaplanması

İşi 6 aydan az sürmüş işçi için 2 hafta ,
İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar olanlarda 4 hafta,
İşi 1,5 - 3 yıla kadar olanlarda 6 hafta,
İşi 3 yıldan fazla olanlarda 8 hafta olarak hesaplanır.

Bu süreler ücreti peşin ödenmek sureti ile iş akdi anında fesh edilebilir.

Bu süreler ücreti ödenmeyip süre olarak kullandırılırsa işçiye her gün 2 saat iş arama izni verilmek zorundadır. İşçinin talebi halinde 2 şer saatler topluca ve bildirim süresinin sonuna gelmek üzere kullandırılabilir. iş arama izinleri kullandırılamıyorsa süre tutarında %50 fazlasıyla ödenir.(Fazla mesai gibi dikkate alınır.)

• Kıdem tazminatı hesaplanması
İşçiye sebepsiz olarak çıkarılışında her çalıştığı yıl ve kesrine denk gelmek üzere her tam yıl için bir brüt maaş tazminat verilir. Tazminat hesaplanırken brüt ücretin üzerine yemek, yol, prim ve ikramiye vb. payları da ilave edilir.

İhbar ve Kıdem tazminatı hesaplanmasına ilişkin örnek:

Giriş tarihi : 01.09.2003 olan bir işçi 13.12.2005 tarihinde ihbar ve kıdem tazminatı ödenmek suretiyle çıkartılıyor.
İşçinin günlük brüt ücreti 20.- YTL,
Günlük yemek payı 4.- YTL
Günlük Servis payı 2.- YTL,
Günlük Prim payı 5.- YTL,
Toplam Günlük 33.- YTL

Çalışılan Süre : 2 yıl , 3 ay , 13 gündür = 823 gün

* İhbar tazminatı 709.-YTL
6 hafta = 42 gün * 20.- YTL = 840.-YTL
Gelir Vergisi %15 = 126.-YTL
Damga Vergisi %06 = 5.-YTL
Net Ödenecek = 709.-YTL

(İhbar Tazminatı Hesaplanmasında yanlızca Brüt ücret dikkate alınır)

• Kıdem Tazminatı 2.263.-YTL
Yıl başına 30 gün, aybaşına 2,5 gün kıdem olmak üzere;
2 yıl = 60 gün+ 3 ay= 7.5 gün+ 13 gün = 1.5 gün olmak üzere toplam 69 gün
69 gün* 33.-YTL = 2.277.-YTL
Damga Vergisi %06 = 14.-YTL
Net Ödenecek = 2.263.-YTL
Toplam çıkartılan işçiye ödenecek net tutar : 2.972.-YTL
Toplam ödenecek gelir vergisi ve damga vergisi : 145.- YTL
İşçi çıkartmanın örnek maliyeti : 3.117.- YTL
Kurumlar Vergisinden düşecek % 30 : 935.-YTL

Kemal TIĞOĞULLARI
YMM – Bağımsız Denetçi